İslam inancında "helal", Allah tarafından izin verilen, temiz ve tüketilmesi uygun olan şeyleri ifade eder. Bu kavram, yalnızca gıda ürünleriyle sınırlı değildir; ilaç, kozmetik, tekstil ve hatta finans gibi birçok alanda da helal ilkelere uygunluk önemlidir.
Müslümanlar için helal, sadece dini bir gereklilik değil, aynı zamanda etik ve sağlıklı tüketimin de temelini oluşturur. Kuan-ı Kerimde, "Ey insanlar! Yeryüzünde bulunan şeylerin helal ve temiz olanlarını yiyin..." (Bakara Suresi, 2:168) buyurularak, helal tüketimin önemi vurgulanmıştır. Helal gıdalar, sağlık ve hijyen açısından da daha güvenilir olduğundan, yalnızca Müslümanlar için değil, sağlıklı beslenmek isteyen herkes için önemlidir.
Bu bağlamda, helal sertifikalandırma süreçleri büyük bir hassasiyetle yürütülmekte ve uluslararası otoriteler tarafından denetlenmektedir. Helal belgesi, ürünlerin veya hizmetlerin İslami kurallara uygun şekilde üretildiğini, işlendiğini ve dağıtıldığını garanti eden bir sertifikadır.
Türkiye de helal belgelendirme süreci, devlet ve özel kurumlar tarafından yürütülmektedir. Bu sürecin en önemli aktörlerinden biri Helal Akreditasyon Kurumu (HAK)tır.
Helal Akreditasyon Kurumu (HAK)
Helal Akreditasyon Kurumu (HAK), Türkiyede helal belgelendirme süreçlerini düzenleyen, denetleyen ve akredite eden en yetkili devlet kurumudur. 2017 yılında kurulan HAK, Türkiyedeki helal sertifikalarının uluslararası geçerliliğini sağlamak amacıyla faaliyet göstermektedir.
HAKın temel görevleri şunlardır:
Türkiyede helal belgelendirme yapan kuruluşları akredite etmek ve denetlemek,
Helal sertifikalandırma süreçlerinin uluslararası standartlara uygunluğunu sağlamak,
Müslüman tüketicilere güvenilir ve helal ürünler sunulmasını garanti altına almak,
Türkiyenin helal pazarındaki yerini güçlendirmek ve helal ticaretin gelişmesine katkıda bulunmak.
HAK tarafından akredite edilen kuruluşlar, uluslararası geçerliliğe sahip helal sertifikaları düzenleyebilir. Bu durum, Türkiyede üretilen helal ürünlerin dünya pazarında daha kolay kabul görmesini sağlamaktadır.
Dünya genelinde birçok ülke, helal sertifikalandırma konusunda farklı standartlar ve yetkilendirilmiş kurumlar kullanmaktadır. İşte uluslararası alanda en çok bilinen helal belgelendirme kuruluşları:
1. JAKIM (Malezya)
JAKIM (Jabatan Kemajuan Islam Malaysia), Malezyada helal belgelendirme yapan en yetkili kuruluştur. Malezya, dünya genelinde helal ürünlerin en büyük üreticilerinden biridir ve JAKIM sertifikası, küresel pazarda yüksek itibara sahiptir.
web: https://jakim.id/
2. HAC (Helal Accreditation Council - Sri Lanka)
Sri Lankada faaliyet gösteren HAC, Güney Asyadaki birçok ülke için helal sertifikası sağlamaktadır. HAC, özellikle Hindistan, Pakistan ve Bangladeş gibi ülkelerdeki helal belgelendirme süreçlerini desteklemektedir.
web: https://www.hac.lk
3. ESMA (Emirates Authority for Standardization and Metrology - BAE)
Birleşik Arap Emirliklerinde (BAE) faaliyet gösteren ESMA, ülkedeki helal belgelendirme süreçlerini yönetmektedir. ESMA sertifikası, özellikle Körfez ülkelerinde geniş çapta kabul görmektedir.
web: https://www.esma.gov.ae
4. IFANCA (Islamic Food and Nutrition Council of America - ABD)
ABD ve Kanadada helal sertifikaları sağlayan en büyük kuruluşlardan biri olan IFANCA, Amerika kıtasındaki Müslüman tüketicilere güvenilir helal ürünler sunulmasını sağlamaktadır. IFANCA sertifikası, McDonalds gibi küresel markalar tarafından da kullanılmaktadır.
web: https://ifanca.org
5. HFA (Halal Food Authority - İngiltere)
HFA, Avrupadaki en büyük helal sertifikası veren kuruluşlardan biridir. İngiltere ve Avrupa Birliği ülkelerinde helal gıda üreticileri için bir güvence sağlamaktadır.
web: https://halalfoodauthority.com
6. HAK (Helal Akreditasyon Kurumu - Türkiye)
Türkiyenin helal belgelendirme konusunda uluslararası alanda da söz sahibi olmasını sağlayan HAK, yalnızca Türkiyede değil, dünya genelinde de helal belgelendirme süreçlerine katkı sağlamaktadır. HAK, İslam İşbirliği Teşkilatı (OIC) ve İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) ile işbirliği yaparak küresel ölçekte helal sertifikalandırma süreçlerini standart hale getirmektedir.
HAKın uluslararası misyonu, dünya genelinde helal standartlarının birleştirilmesine katkıda bulunmak ve farklı ülkelerdeki helal sertifikalarının güvenilirliğini artırmaktır. Bu sayede Türkiye, helal ürünlerin küresel ticaretinde daha güçlü bir aktör haline gelmektedir.
web: https://www.hak.gov.tr
1. Başvuru Süreci
Helal belgesi almak isteyen firmalar, yetkili helal sertifikalandırma kuruluşlarına başvuruda bulunmalıdır. Başvuru sürecinde firmaların aşağıdaki bilgileri sağlaması gerekir:
Firma Bilgileri: Şirket adı, adresi, üretim tesisleri ve iletişim bilgileri.
Ürün Bilgileri: Sertifika alınacak ürünlerin tam listesi, içerik bilgileri, kullanılan hammaddeler.
Üretim Süreçleri: Ürünlerin nasıl üretildiği, hangi makinelerin kullanıldığı, üretimde kullanılan katkı maddeleri.
Tedarik Zinciri Bilgileri: Hammaddelerin temin edildiği kaynaklar ve tedarikçilerin sertifikaları.
Başvuru sırasında firma, helal sertifikalandırma sözleşmesini imzalayarak belirlenen standartlara uyacağını taahhüt eder.
2. İnceleme ve Ön Değerlendirme
Başvurunun ardından, sertifikalandırma kuruluşu firmanın sunduğu belgeleri detaylı bir şekilde incelemeye alır. Bu aşamada:
Ürünlerin içerikleri, hammaddeleri ve katkı maddeleri titizlikle incelenir.
Üretim sürecinin İslami kurallara uygun olup olmadığı analiz edilir.
Kullanılan hammaddelerin helal olup olmadığına dair belgeler talep edilir.
Ürünlerin çapraz bulaşma (örneğin domuz kaynaklı maddelerle temas) riskleri değerlendirilir.
Bu inceleme süreci sonucunda, firma ön denetim için uygun görülürse bir sonraki aşamaya geçilir. Eğer uygunsuzluk tespit edilirse, firma eksiklerini tamamlaması için bilgilendirilir.
3. Denetim ve Test Süreci
Firmalar, sertifika almaya hak kazanabilmek için üretim tesislerinde yerinde denetim sürecine tabi tutulur. Bu denetim, yetkilendirilmiş helal denetçileri tarafından gerçekleştirilir.
Denetim sırasında şu hususlar dikkate alınır:
Üretim tesislerinin hijyen ve temizlik standartları: İslami kurallara uygun temizlik sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilir.
Ürün bileşenleri ve hammaddeler: Kullanılan hammaddeler detaylı olarak incelenir ve helal sertifikaları kontrol edilir.
Çapraz bulaşma riski: Üretimde helal olmayan herhangi bir maddeyle temas olup olmadığı analiz edilir.
İşçi eğitimi ve bilinçlendirme: Çalışanların helal üretim konusunda eğitim alıp almadıkları kontrol edilir.
Ayrıca, laboratuvar testleri yapılır:
Et ve et ürünleri için DNA testleri: Domuz veya haram içerik olup olmadığını belirlemek için DNA testleri yapılır.
Alkol ve diğer haram katkı maddeleri için kimyasal analizler: Ürünlerin alkol veya haram katkı içerip içermediği analiz edilir.
Eğer üretim sürecinde helal standartlarına aykırı bir durum tespit edilirse, firmaya düzeltme süresi tanınır. Firma, eksiklerini giderdiğini kanıtlarsa sertifikalandırma sürecine devam edebilir.
4. Onay ve Sertifikalandırma
Denetim ve test aşamalarını başarıyla geçen firmalar için, helal sertifikası verilir. Sertifikanın onaylanması şu aşamalarla gerçekleşir:
Denetim raporlarının değerlendirilmesi: Helal denetçileri tarafından hazırlanan raporlar, helal belgelendirme kuruluşunun uzman heyeti tarafından incelenir.
Helal Komitesi Onayı: Sertifikalandırma kuruluşunun helal komitesi, raporları değerlendirerek nihai onayı verir.
Sertifika Düzenleme: Firma, sertifikayı aldıktan sonra ürün ambalajlarında "Helal Sertifikalı" ibaresini kullanmaya hak kazanır.
Bu sertifika, genellikle bir yıl süreyle geçerlidir. Firmalar, her yıl düzenli olarak denetime tabi tutulur ve uygunluklarını korumak zorundadır.
5. Periyodik Denetimler ve Sertifikanın Yenilenmesi
Helal sertifikasına sahip firmalar, belirli aralıklarla yeniden denetime tabi tutulurlar. Bu denetimler:
Yıllık olarak planlanır ve habersiz ara denetimler yapılabilir.
Üretim süreçlerinde herhangi bir değişiklik olup olmadığı kontrol edilir.
Hammaddelerin tedarik kaynakları tekrar gözden geçirilir.
Eğer firma, helal standartlarına uygun üretim yapmaya devam ederse, helal sertifikası yenilenir. Ancak, denetimler sırasında uygunsuzluk tespit edilirse:
Firmaya belirli bir süre içinde düzeltici önlemler alması için uyarı verilir.
Uygunsuzluk düzeltilmezse, firmanın helal sertifikası iptal edilebilir.
Bu nedenle firmalar, helal sertifikalarının devamlılığını sağlamak için üretim süreçlerini sürekli olarak denetlemek ve helal standartlarına bağlı kalmak zorundadır.
Helal ürünler, dini gerekliliklerin yanı sıra sağlık ve hijyen açısından da büyük önem taşır. Helal sertifikasına sahip ürünler:
Kimyasal katkı maddelerinden ve zararlı bileşenlerden arındırılmıştır,
İslami kurallara uygun şekilde üretilmiştir,
Hijyenik koşullarda işlenmiştir,
Genetik modifikasyona uğramamış doğal bileşenler içermektedir.
Bu nedenle helal sertifikalı ürünler, yalnızca Müslüman tüketiciler tarafından değil, doğal ve sağlıklı beslenmek isteyen herkes tarafından tercih edilmektedir.
Helal belgesi, yalnızca dini bir gereklilik değil, aynı zamanda sağlıklı ve güvenilir tüketimin de bir göstergesidir. Helal Akreditasyon Kurumu (HAK) gibi ulusal ve uluslararası kuruluşlar, tüketicilere güvenilir helal ürünler sunulmasını sağlamak için titiz çalışmalar yürütmektedir.
Helal kavramı, sadece bir sertifikadan ibaret değildir; inanç, sağlık, güven ve etik değerlerin bir araya geldiği bir yaşam felsefesidir. Müslümanlar için helal tüketmek bir ibadet olduğu kadar, sağlıklı bir yaşam sürmenin de temel taşlarından biridir.
Türkiye de HAK (Helal Akreditasyon Kurumu) tarafından yetkilendirilen kuruluşlar helal belgesi vermektedir.
HAK tarafından akredite edilmiş, güvenilirliği kanıtlanmış ve uluslararası tanınırlığı olan firmalar seçilmelidir.
HAK akreditasyonuna sahip, İslami usullere uygun denetim yapan ve uluslararası kabul gören firmalar tercih edilmelidir.
HAK tarafından yetkilendirilen firmalar, gıda, kozmetik, ilaç ve temizlik ürünleri gibi birçok sektöre hizmet verir.